بیماری های پوستی شایع از محیط کار

تعاریف متعددی برای درماتوزهای شغلی گفته شده است که هیچکدام تعریف کامل آن نیست ولی بهترین تعریف شاید به این صورت باشد.
« یک وضعیت پاتولوژیک پوستی که تماس با عوامل شغلی باعث ایجاد آن شده باشد و یا نقش عمده ای داشته باشد.
» از نظر پزشکی زمانی می توان درماتوز را ناشی از شغل دانست که شرایط زیر را داشته باشد: ۱- کار با ماده ای که پیدایش ضایعه پوستی در اثر تماس با آن شناخته شده باشد.
۲- پیدایش بیماری مشابه در کارگران دیگر که شغل مشابه ای دارند یا با همان ماده تماس داشته اند.
۳- ارتباط صحیح و مناسب بین تماس و پیدایش ضایعه پوستی از نظر زمانی ۴- ارتباط مناسب بین محل ضایعات و نوع ضایعات با نوع ماده مورد تماس ۵- پیدایش ضایعات در اثر تماس و بهبودی آن بعد از قطع تماس ۶- شرح حال و تأیید علائم کلینیکی با امکانات پاراکلینیکی مثل تست پاچ ضایعات پوستی پس از ضایعات اسکلتی عضلانی با شیوع ۲۹ درصدی شایعترین بیماری های شغلی و همچنین ۵۰% مراجعین بیماری های شغلی بعلت ضایعات پوستی می باشد.
۴۶-۶۰% روزهای کاری از دست رفته (بعلت عدم کارکردن یا غیبت کارگران از محل کار) ناشی از ضایعات پوستی است.

عواملی همچون سن ، جنس ، شغل ، زمان بروز و ریسک شغلی بر شیوع آن تاثیر دارد.

انواع درماتوزهای شغلی:

بیماری های پوستی ناشی از کار بسیار متنوع می باشد ولی مهمترین آن ها بدین ترتیب است: ۱- درماتیت ( شایعترین ضایع).
۲- آکنه در اثر مواد شیمیایی خارجی ۳- اختلالات رنگدانه ای ۴- اسکلرودرما ۵- سرطان های پوستی

اختلالات رنگدانه ای واسکرودرما شیوع بسیار کمتری دارند.

درماتیت ها:

پیدایش ضایعات التهابی در پوست براثر تماس با مواد شیمیایی خارجی را درماتیت تماسی می نامند.
۲۰-۹۰% کل درماتوزهای شغلی را درماتیت ها تشکیل می دهد.

درماتیت های تماسی در اثر شغل در دو دسته قرار دارند، درماتیت تماسی تحریکی و درماتیت تماسی آلرژیک.
که نوع اول به مراتب شایعتر است (حدود ۹۰ %) ولی نوع دوم بسیار شدیدتر و بسیار بدتر و مهمتر است.

درماتیت تماسی تحریکی:

در اثر تماس مواد محرک با پوست ایجاد می گردد.
از نظر علمی هر ماده فیزیکی یا شیمیایی که قادر باشد ضایعه (Cell Damage) ایجاد نماید به شرط اینکه با غلظت سلولی کافی و مدت کافی با پوست در تماس باشد محرک نامیده می شود.
ماده فیزیکی یا شیمیایی در صورتیکه بتواند از سد دفاعی طبیعی پوست عبور کرده و وارد سلول های زنده گردد و در محیط سلول زنده اپیدرم قرار گیرد و شرایط فیزیکی و شیمیایی سلول را بهم بزند منجر به آزردگی سلول شده و این آزردگی باعث آزاد شدن مواد شیمیایی می گردد.
جذب این مواد به داخل درم و عروق باعث تهاجم سلول های التهابی به اطراف عروق و پیدایش التهاب در درم می گردد.
پس از نظر پاتولوژی تغییرات در مراحل اولیه داخل اپیدرم و سپس تغییرات اصلی التهاب داخل درم می باشد.
یک ماده شیمیایی یا فیزیکی در صورتیکه بتواند تغییرات زیر را ایجاد نماید محرک است و می تواند درماتیت ایجاد نماید.
۱- تخریب و دخالت در لایه شاخی ۲- تجزیه و تغییر در طبیعت کراتین ۳- برداشتن لایه چربی محافظ پوست ۴- مداخله در قدرت نگهداری آب پوست درماتیت تماس تحریکی خود معمولا به دو صورت عمده تقسیم می شود: ۱- درماتیت حاد تماسی تحریکی (Acute Irritant Contact Dermatitis) معمولا در اثر تماس با مواد فوق العاده محرک (سوزاننده) مثل اسیدها و قلیایی ها (مواد شیمیایی) ایجاد می گردد.
معمولاً چند لحظه تا چند دقیقه پس از تماس اریتم و خارش و سوزش و درد شروع شده سپس ادم و نکروزیر پیدا می شود.
در موارد خفیف تر نخست سلول های لایه بازال نکروز می گردد.
در نتیجه مایع زیر لایه های سالم بالای بازال جمع شده و تاول ایجاد می گردد.
۲- درماتیت تحریکی تجمعی (Cumulative Irritant Contact Dermatitis)

اغلب درماتیت های تماسی تحریکی از این نوع می باشد.
به عبارتی مواد محرک متعددی با هم جمع شده و ایجاد ضایعه می کنند و یا ضایعات حاصله از مواد فوق مجموعاً وضعیت کلینیکی بیمار را مشخص می نماید و مسئله مهم در این نوع این است که تماس های مکرر و متعدد با مواد محرک لازم است و با یکبار تماس بر خلاف نوع Acute این نوع درماتیت ایجاد نمی شود.
بعنوان مثال گرما، خشکی پوست، کاهش رطوبت محیط، صابون، آب و مواد پاک کننده ظروف می تواند تماما و به صورت همراه با هم باعث ایجاد درماتیت (نوعی تجمعی) در پوست گردد.

درماتیت تماسی آلرژیک:

در اثر تماس مواد آلرژن با پوست ایجاد می گردد.
آلرژن به ماده ای گفته می شود که در اثر تماس و عبور از لایه های دفاعی پوست بتواند سیستم ایمنی را تحریک نموده و آن را فعال نماید.
ماده آلرژن بعد از عبور از لایه کراتین وارد اپیدرم می شود و توسط سلول های لانگرهانس جذب و به داخل درم برده می شود و در تماس با سلول لنفوسیت T باعث حساس شدن سلول های T-cell شده و بعد از دو هفته در غده لنفاوی منطقه T-cell فعال یا نشانه دار علیه ماده آلرژن پیدا می شود و پس از ۴-۶ هفته در تمامی بدن این سلول ها یافت می شود و مجدداً موقعی که آلرژن وارد پوست گردد از طریق سلول های لانگرهانس به درم و لنفوسیت ها برده شده، برخورد بین آلرژن و T-cell فعال باعث آزاد شدن لنفوکائین و در نتیجه التهاب می گردد به عبارت دیگر پاتوژنز، نوع چهارم واکنش افزایش حساسیت (Type 4 Hypersensitivity) می باشد.
مواد مهم آلرژن یا حساسیت زا: عناصر شیمیایی و خصوصاً فلزات مثل: • نیکل در صنایع آبکاری فلزات • کبالت در صنایع فلزی سنگین در ساختن مته های فلزی (اره های آهن بری) صنایع شیشه سازی، آینه، چینی، سرامیک و کاشی و به همراه نیکل در صنایع آبکاری فلزات و استیل مصرف دارد.
• کروم که مهمترین عامل درماتیت آلرژیک می باشد در صنعت سیمان ، صنایع رنگ سازی ، ضد زنگ (Cutting Oil) صنایع کبریت سازی، مواد محترقه، صنایع فیلم و زینک و چاپ مصرف فراوان دارد.
• جیوه در صنایع شیشه سازی و آینه مصرف دارد و همچنین در دماسنج های شیشه ای که در بیمارستان ها و درمانگاه ها برای اندازه گیری درجه حرارت بدن بیمار استفاده می شود.

• فلزات دیگر مثل آهن ، مس و طلا به ترتیب کمترین موارد ایجاد کننده حساسیت را دارند.

آکنه در اثر تماس مواد شیمیایی خارجی:

تعداد زیادی از مواد شیمیایی قادر به ایجاد آکنه می باشند که بسیاری از آن ها ناشی از مواد استفاده شده در محل کار و تعدادی نیز در اثر تماس های خانگی است.
شایعترین علت آن ، تماس با هیدروکربن های هالوژنه مانند ترکیبات کلروفلئور، برم و ید می باشد.
بالاخص ترکیبات کلرنفتالین، کلر بی فنیل و کلر بی فنیل اکسید که عمدتاً در حشره کش ها، مواد ضدقارچ و علف کش ها مورد استفاده هستند.
در صنایع چوب و الیاف و پارچه نیز بعنوان محافظ و ضدبید مورد استفاده قرار می گیرد.
ترکیبات ددت (D.
D.
T) روغن هایی که در صنعت ضدزنگ مصرف دارند ، نفت خام و تمام ترکیباتی که از تصفیه آن حاصل می شود، مثل نفت، بنزین، گازوئیل، روغن ها و گریس که در بسیاری از صنایع و خدمات مصرف دارد.
ترکیبات تار در صنعت و داروسازی و طب و خصوصاً موارد آرایشی می توانند باعث ایجاد ضایعات شبیه اکنه شوند.
کورتیکواستروئیدهای موضعی نیز در استفاده طولانی مدت ، باعث ایجاد آکنه می شود.
کلرآکنه، ضایعات معمولا روی صورت و شبیه آکنه معمولی است.
کومدون، پاپول ، پوستول و کیست حتی دیده می شود.
کومدون های درشت با محتویات تیره روی گونه ها و پیشانی بعد از بهبودی ضایعات به صورت اسکارهای نقطه ای آتروفیک بجا می ماند.
در اثر تماس با ترکیبات روغنی و چرب معمولاً ضایعات در مناطق غیر از صورت، در دست ها و پاها بخصوص ساعد و ران ها ایجاد می گردد.
عمدتاً ضایعات پاپول و پوستول می باشد و کمتر کومدون دیده می شود.
با وجود علائم فوق و محل ضایعات ، تشخیص تقریباً آسان می باشد، مگر در مواردی که بیمار در سن آکنه معمولی باشد که ممکن است با آکنه و ولگاریس اشتباه شود که آن هم شدت ضایعات، محل آنها و سیرواسکارها و شرح حال دقیق و آگاهی از شغل بیمار و مواد تماس می توانند راهگشا باشد.

مهمترین قسمت درمانی قطع تماس یا مواد إیجاد کننده ضایعات می باشد .
بهبود شرایط بهداشت محیط کار و رعایت اصول ایمنی و محافظتی بسیار مهم است و بالاخص مصرف داروهای موضعی که باعث پوسته ریزی یا Pilling می گردد.
ترکیبات ترتینوئین موضعی که از ایزومرهای مصنوعی ویتامین A می باشد بسیار مفید است و در مواردی از ایزو ترتینوئین خوراکی نیز استفاده می شود که پاسخ درمانی به آن متغیر است.

سرطان های پوستی ناشی از شغل:

در صورتیکه شغل و عوامل تماس شغلی فرد ، نقش مهمی در پیدایش و یا پیشرفت سرطان پوست داشته باشد می توان عامل آن سرطان را شغل دانست.
عوامل اتیولوژیک متعددی در ایجاد کانسرهای پوستی گزارش شده که مهمترین آن ها به شرح زیر است: ۱- هیدروکربن های پلی سیکلیک در کارگرانی که در کارخانه هایی تقطیر تار ، معادن ذغال سنگ و پالایشگاه ها کار می کنند.
۲- اشعه یونیزان در کارگرانی که در معادن اورانیوم و صنایع انرژی هسته ای کار می کنند و افرادی که با اشعه ایکس در مراحل تشخیص و درمان (رادیولوژی و رادیوتراپی ) سر و کار دارند.
۳- آرسنیک در کارگران معادن آرسنیک ۴- اشعه ماوراء بنفش که امروزه به عنوان مهمترین کارسینوژن در پوست شناخته شده است.

تشخیص بیماری پوستی:

برای تشخیص لازم است که پس از گزارش موارد مشکوک، به محل کار (کارخانه و کارگاه ) مراجعه نموده و به عبارت دیگر Factory Visitin داشته باشیم و در این بررسی مشخصات کامل کارگاه از تمام جوانب خصوصاً اطلاعات کلی دموگرافیک و تکنولوژی و شرایط بهداشتی و محافظتی محیط کار مثل نور و تهویه مورد بررسی قرار گیرد و همچنین عوامل متفرقه ای مثل مسائل مادی ، اجتماعی، فرهنگی، روحی و روانی کارگران مورد توجه قرار گیرد ، کارگران تماماً مورد معاینه قرار گرفته و اطلاعات اپیدمیولوژیکی لازم بدست آید ، علل احتمالی ایجاد کننده ضایعات مورد اشاره قرار گیرند و در نهایت خلاصه ای از موارد فوق تهیه گردد و بعنوان یک Medical Report گزارش گردد.

نوشته بیماری های پوستی شایع از محیط کار اولین بار در کفش ایمنی ساتر.
پدیدار شد.